Iedereen betrokken
51 % van Belgen vindt dat hun stem niet telt. 70 % vindt dat politici in België hun eigen belangen boven die van het volk stellen.
We leven in een woelige en complexe politieke context. Burgers krijgen soms het gevoel niet meer mee te tellen of mee te kunnen, blijkt bijvoorbeeld uit Knack-onderzoek (De democratie onder druk, 2024). Desinteresse, gelatenheid of opstand zijn het gevolg.
Het zijn signalen waar we verder mee aan de slag moeten, willen we uitdagende samenlevingsvraagstukken op een doordachte manier aanpakken. Startend vanuit een onbevangen houding, peilend naar onderliggende noden, met oog voor het groter geheel.
Heel wat steden en gemeenten willen de omslag maken naar diepere inspraak en betrokkenheid van hun inwoners. Want zo kan je vertrouwen winnen of het draagvlak voor beslissingen vergroten.
Betrokkenheid creëren betekent informeren, kansen geven om mee na te denken, mee te beslissen en/of mee vorm te geven aan de manier waarop je je doelen realiseert.
Sterke coalities tussen lokale politici, ambtenaren én betrokken verenigingen of inwoners, hebben meer daadkracht.
Door de hogere scholingsgraad zijn inwoners mondiger en willen ze mee nadenken over het beleid. Tegelijk dreigen mensen uit kwetsbaardere doelgroepen uit de boot te vallen en niet gehoord te worden. Zeker bij innovatieve vormen van burgerparticipatie.
Volgens de Lokale Vrijetijdsmonitor voldoet 90% van de deelnemende gemeenten aan de verplichting om lokale spelers formeel te betrekken bij het cultuur- en jeugdbeleid via een adviesraad. 53% organiseerde in 2023 ad-hoc thematische gespreksfora.
Wat is wettelijk verplicht?
Het decreet Lokaal Bestuur (in werking sinds 2019) geeft lokale overheden de opdracht om inwoners zo goed mogelijk bij het beleidsproces te betrekken. Hoe dat moet en waarover spreekt de Vlaamse overheid zich niet uit. De gemeente is verplicht een eigen participatiereglement te schrijven. Zo krijgen inwoners duidelijkheid over hoe hun inbreng lokale beslissingen beïnvloedt. De manier waarop gemeenten participatie organiseren (bijvoorbeeld via adviesraden), staat vrij. Elke Vlaamse gemeente is zelf verantwoordelijk voor de invulling van het participatieproces, maar het decreet verplicht hen hierover transparant en verantwoord te zijn.
Het decreet lokale besturen wil de betrokkenheid van burgers, organisaties en belanghebbenden stimuleren. Gemeenten kunnen grotendeels zelf kiezen voor welke thema’s zij adviesraden inrichten, tenzij ‘sectorale regelgeving’ vanuit Vlaanderen toch een verplichting oplegt (bv. voor jeugdraad, gemeentelijke commissie voor ruimtelijke ordening). Ze kunnen ook een hulp zijn voor gemeenteraadsleden die zich willen laten bijstaan in hun werk en visie.
verken de wetgeving:
Wat hebben politici te winnen?
Politiek is: samenwerken en luisteren naar elkaar.
Het verenigingsleven houdt graag mee de vinger aan de pols en heeft zicht op gelaagde realiteiten.
Twaalf goede redenen voor verkozen politici om beleidsparticipatie te organiseren:
- Politici zijn verkozen om knopen door te hakken op basis van feiten, cijfers en regels. Als lokale beleidsmaker kan je niet alles weten en overzien. Verrijk je eigen visie door de expertise van verenigingen en inwoners in te zetten.
- Beleidsparticipatie maakt een correctere inschatting van de impact op een mensenleven mogelijk. Ga in gesprek met jong – oud, hoog – laagopgeleid, kansrijk – kansarm, … om de blik van anderen binnen te brengen.
- Kom tot kwalitatiever/rijker beleid door de kennis, kunde en capaciteit van de doelgroep in te schakelen.
- Sommige beslissingen brengen heftige emoties teweeg. Veeg ze niet van tafel, geef ze ook een plaats in het proces.
- Als inwoners/verenigingen samen overleggen, omarmen ze sneller (lastige) maatregelen. Zwengel dus het publieke debat aan.
- Beleidsparticipatie biedt kansen om vooraf harde reacties of online haatspraak weg te masseren.
- Burgers appreciëren bereikbaarheid. Extra uitleg helpt besluiten te begrijpen.
- Uit het debat kan je een pak signalen halen die de behandelde thematiek overstijgen.
- Samenspel verhoogt de kans op hands-on beleid en een samenhangende visie over bevoegdheden heen.
- Duurzamere resultaten komen voorop te staan.
- Sluit aan bij SDG 17: Partnerschap om doelstellingen te bereiken, meer bepaald: ‘Doeltreffende openbare, publiek-private en maatschappelijke partnerschappen aanmoedigen en bevorderen, voortbouwend op de ervaring en het netwerk van partnerschappen.’
- Het algemeen belang dienen is meer dan de optelsom van individuele meningen. Het is een doordacht compromis en het resultaat van zoeken, afwegen, geven en nemen.
Troeven van het middenveld
Verenigingen met een maatschappelijk doel wéten wat leeft in de maatschappij. Zij vangen kleine en grote noden van mensen op. Omdat deze organisaties zo dicht bij de bevolking staan, zijn ze een prima partner voor de overheid. Hun aanvoelen en beleving biedt houvast om politieke beslissingen te waarderen of bij te sturen.
Sociaal geëngageerde verenigingen maken vaak tijd en ruimte om ideeën te laten rijpen of om weerstand te benaderen vanuit een ander perspectief. Ze zoeken naar werkbare antwoorden om de samenleving (opnieuw) vorm te geven. Met oog voor ouderen, jongeren, minderheden en kwetsbare groepen streven ze naar een collectief draagvlak, eerder dan naar individueel belang.
Wat heeft het middenveld te bieden? Ontdek onze troeven.
- Het middenveld heeft grote thematische expertise. Kennis die we graag delen en inzetten.
- Onze kernkwaliteiten: informeren, leren, overleggen, kritisch reflecteren, samen zoeken naar (nieuwe) oplossingen.
- We laten ons niet verleiden om naar de mond van een opdrachtgever te praten. Maatschappelijk belang primeert op financieel gewin.
- We hebben specialist procesbegeleiders in de rangen die komen tot kwalitatieve argumenten en omkadering. Een ideale, deskundige partner dus voor taaie participatievraagstukken.
Immens en intens bereik van alle lagen van de bevolking. Deze voelsprieten vangen veelzijdige inzichten op. - Een veilige context om in de luwte van mening te veranderen zonder gezichtsverlies.
- Verenigingen en non-profit organisaties zitten in de vertrouwde omgeving van mensen die verder afstaan van politiek, maar ook gehoord moeten worden.
- We zetten aan om persoonlijke belangen af te wegen tegenover het algemeen belang.
- We connecteren met de lange termijn omdat wat we nu beslissen, ook gedragen wordt door de generaties na ons.
- We kunnen waar nodig overgaan tot concrete actie, of minstens de verbeelding ervan: dromen wat goed is voor ons allemaal.